Parasal sıkılaşma en çok zenginleri vurdu!
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), parasal sıkılaşmanın tüketim harcamalarındaki etkisini masaya yatırdı. Sonuçlar çarpıcı: Tüketim tüm gelir gruplarında yavaşladı, ancak en sert darbe, yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerde hissedildi.
TCMB’nin “Parasal Sıkılaşma ve Gelir Düzeyine Göre Tüketim Harcamaları” başlıklı analizi, Merkezin Güncesi’nde yayımlandı. Altan Aldan, Barbaros Eriş ve Alper Yıldırım imzalı çalışmada, sıkı para politikasının hanehalkı harcamalarını gelir düzeyine göre nasıl şekillendirdiği mercek altına alındı. Analiz, “Tasarruf imkânı fazla olanlar yüksek mevduat getirisiyle harcamayı kesti, krediye bağımlı olanlar ise artan maliyetlerle yavaşladı” diyor.
Dolaylı Yöntemle 2024’e Işık Tutuldu
TÜİK’in yıllık Hanehalkı Bütçe Anketi verileri yeterli olmayınca, TCMB yaratıcı bir yol izledi. TÜFE sepetindeki ürünlere yapılan harcamalar ve hanehalkı gelirleri üzerinden temsili tüketici geliri hesaplandı. Ardından, perakende sektörü ciro ve satış hacmi verileriyle ürünler “yüksek, orta ve düşük gelir” gruplarına ayrıldı. Sonuç? Parasal sıkılaşma, herkesi etkiledi ama en çok yüksek gelirlilerin cüzdanını vurdu.
Zenginlerin Ciro Artışı Yerle Bir Oldu
Analize göre, 2023’ün ikinci çeyreğinde yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerin ciro artışı, düşük gelir grubunun 1,5 katıyken, sıkılaşma sonrası bu fark kapandı. Dahası, zenginlere hitap eden ürünlerin ciro artışı, düşük gelir grubunun bile altına indi. TCMB, bunun “yüksek gelirli hanelerin tasarrufa yöneldiğinin” kanıtı olduğunu vurguluyor.
Satış Hacminde de Aynı Tablo
Satış hacimleri de benzer bir hikâye anlatıyor. Parasal sıkılaşma öncesi, yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerin satış hacmi artışı, düşük gelir grubunun 3 katıyken, sıkılaşma sonrası bu oranlar eşitlendi. Ancak cirodan farklı olarak, yüksek gelir grubunun satış hacmi artışı hâlâ bir tık önde. Sebep? Ürün gruplarındaki fiyat farklılaşmaları.
Sonuç: Lüks Tüketimde Büyük Çöküş
Özetle, parasal sıkılaşma tüketimi her kesimde yavaşlattı, ama asıl darbeyi lüks harcamalar yedi. Zenginler birikimlerini mevduatta değerlendirirken, krediyle alışveriş yapanlar da yükselen maliyetler karşısında geri adım attı. Peki, bu tablo ekonomiye nasıl yansıyacak? Cevap, TCMB’nin satır aralarında gizli!
