E-ticarette Çinli devler piyasayı altüst etti! Açık 150 milyar TL'yi aştı!

Çin merkezli Temu ve Shein gibi platformların Türkiye pazarına hızlı girişiyle e-ithalat son iki yılda patlama yaşarken, e-ihracatta artış sınırlı kaldı. Online dış ticaret açığı bu yılın 11 aylık döneminde geçen senenin tamamının 2,5 katına çıkarak 150 milyar TL’yi aştı.
Türkiye’nin dijital vitrini olan e-ticaret, dış ticarette uzun süredir taşıdığı dengeleyici rolü kaybetmeye başladı. Bir dönem online satışlarla ihracat fazlası veren Türkiye, son iki yılda e-ithalatın sert yükselişiyle yeniden açık veren ülke konumuna geçti. Özellikle Çinli e-ticaret devleri olan Temu ve Shein’in pazara hızlı girişi, kartlı ödeme verilerine de yansıyan yapısal bir kırılmayı beraberinde getirirken, online dış ticarette tablo e-ihracat aleyhine hızla değişti. Üstelik söz konusu tablo, yurtdışından yapılan online alışverişe yönelik son yıllarda getirilen kısıtlamaya rağmen oluştu.

Bankalararası Kart Merkezi (BKM) verilerine göre 2016–2023 döneminde e-ihracat anlamına gelen yerli kartlar ile yapılan yurtdışı online alışveriş, yabancı kartlar ile yurtiçinden yapılan online alışveriş anlamına gelen e-ithalatın üzerinde seyrederken, 2024 itibarıyla tablo değişti. 2024’te e-ithalat 217 milyar 997 milyon TL’ye ulaşırken, e-ihracat 158 milyar 934 milyon TL’de kaldı. Böylece online dış ticarette 59 milyar 63 milyon TL’lik açık oluştu. 2025’in ilk 11 aylık verileri ise açığın daha da derinleştiğine işaret etti. Bu dönemde e-ithalat 328 milyar 4 milyon TL’ye çıkarken, e-ihracat 177 milyar 609 milyon TL oldu ve açık 150 milyar 395 milyon TL’ye yükseldi. Başka bir ifade ile online dış ticarette 11 aylık açık geçen yılın tamamının 2,5 katına ulaştı.

YERLİ SATICIYI TEHDİT EDİYOR
Oysa önceki yıllarda tablo farklıydı. 2018–2022 döneminde e-ihracat, e-ithalatın oldukça üzerinde gerçekleşti. 2022’de e-ihracat 75 milyar 120 milyon TL’ye ulaşırken, e-ithalat 48 milyar 845 milyon TL’de kaldı ve 26 milyar 275 milyon TL’lik fazla verildi. 2023’te ise denge neredeyse sıfırlandı; e-ithalat 115 milyar 33 milyon TL, e-ihracat 115 milyar 162 milyon TL oldu. Sektör temsilcilerine göre dengedeki bozulmanın temel nedenlerinden biri, Temu ve Shein gibi Çin merkezli platformların agresif fiyat politikaları ve doğrudan tüketiciye gönderim modeliyle Türkiye pazarında hızla büyümesi. Düşük ürün fiyatları, ücretsiz ya da çok düşük kargo bedelleri ve yoğun dijital reklam yatırımlları, bireysel siparişler üzerinden yapılan e-ithalatı artırırken, yerli üretici ve e-ticaret siteleri açısından rekabet baskısını da yükseltti.

KÜRESEL VE ULUSLARARASI TEPKİLER
Tabi bu durum sadece Türkiye için geçerli bir konu değil. Avrupa Birliği’nde Temu ve Shein’e yönelik alınan ve hazırlık aşamasında olan kararlar da bu tartışmayı küresel boyuta taşıdı. Örneğin Avrupa Parlamentosu, Fransa'da Shein'in pazar yerinde uygunsuz oyuncak bebekler ve silahların satışını ortaya çıkaran skandalın ardından, AB üyesi olmayan ülkelerdeki e-ticaret platformlarına yönelik daha sıkı denetimler ve gerekirse geçici kapatma önlemleri çağrısında bulundu. Yine Fransa Maliye Bakanlığı Parisli bir yargıçtan e-ticaret devi Shein'in Fransız pazaryerinin üç ay süreyle askıya alınmasını isteyeceğini söyledi. ABD'nin Arkansas Eyaletinden Cumhuriyetçi Senatör Tom Cotton da, ABD Adalet ve İç Güvenlik Bakanlıklarına gönderdiği mektupla Çinli şirketler hakkında iddia edilen geniş çaplı fikri mülkiyet hırsızlığı ve sahtecilik iddialarının soruşturmasını istedi.

E-İTHALATIN DEVASA YÜKSELİŞİ VE VERİLERDEKİ ŞOK EDİCİ TABLO
Ekim ayında ise Türkiye’de ayakkabı, saraciye ve oyuncakta mikro ithalata düzenleme geldi. İncelenen 182 ürünün 148'i kriterleri karşılamayınca, Ticaret Bakanlığı, e-ticaret siteleri üzerinden Uzakdoğu'dan Türkiye’ye kargo ve posta yoluyla giren 3 ürüne kısıtlama getirdi. Ekonomi yönetiminin, hem yerli e-ticaret ekosistemini hem de e-ihracatçıyı koruyacak, aynı zamanda tüketici taleplerini dengeleyecek bir çerçeve üzerinde çalışıyor. Uzmanlara göre mevcut eğilim devam ederse, e-ticaretin dış ticaret dengesi üzerindeki etkisi daha görünür hale gelecek. Bu nedenle önümüzdeki dönemde, AB’de olduğu gibi Türkiye’de de Temu ve Shein benzeri platformlara yönelik denetim, vergi ve gümrük uygulamalarının sıkılaşması; e-ihracatı teşvik eden yeni destek mekanizmalarının devreye alınması bekleniyor.

ÇİN MERKEZLİ PLATFORMLARIN TÜRKİYE KUŞATMASI
Temu’nun AB’de 92 milyon, Shein’in ise 130 milyondan fazla kullanıcısı olduğunu belirtiyor. 2024 yılında AB’ye 4,6 milyar dolarlık 150 Euro altı paket giriş yaptı. Bu sayı 2023’e göre iki katına, 2022’ye göre ise üç katına tekabül ediyor. Geçen yılın Temmuz ayında Türkiye’de yaklaşık 7 milyon erişimi gören Temu, Gemius Audience’a göre Temmuz 2025’te 29 milyon ziyaretçiye ulaştı. Bu Amazon Türkiye’nin kullanıcı sayısını geride bırakırken, Hepsiburada gibi oyuncuların kullanıcı sayısının ise yaklaşık yarısına erişen bir rakam. Yine sektöre yakın kaynakların verdiği bilgilere göre Çin kaynaklı e-ticaret sitelerinin Türkiye’ye satışları aylık 300 milyon doları geçti. Her gün 10 milyon dolar demek bu. 11 aylık dönem incelendiğinde e-ithalat yolu ile Türkiye’ye 13,3 milyar TL’lik elektrik elektronik ürünü, 17,1 milyar TL’lik kırtasiye ürünü, 6,9 milyar TL’lik giyim ve aksesuar ürünü girdi. aynı dönemde Türkiye ise e-ihracat yolu ile yurtdışına 3,2 milyar TL’lik elektronik ürün, 2,9 milyar TL’lik kırtasiye ürünü ve 4,6 milyar TL’lik de giyim ve aksesuar ürünü sattı.